De tentoonstelling Onder vrienden opent met een zaal gewijd aan Middeleeuwse sculpturen. Een bijzondere blikvanger is het centraal opgestelde marmeren beeldje Maria met Kind, een handgift van de familie van beeldend kunstenaar Philip Van Isacker, nu voor het eerst in het MSK te zien.
De kleine maar fijne collectie middeleeuwse sculpturen die het MSK bezit, is een interessante tegenhanger van en een waardevolle aanvulling bij de verzameling paneelschilderkunst uit dezelfde periode. Het museum dankt ze bijna in haar geheel aan Fernand Scribe. In zijn bijzonder eclectische persoonlijke verzameling koesterde hij twee vroegmiddeleeuwse beelden en een tiental laatgotische sculpturen. In 1900 schonk hij een apostelkop uit de 14e-eeuw van de hand van een anonieme Franse beeldhouwer; de andere beelden, waaronder vooral de kwaliteitsvolle laatgotische albastsculpturen in het oog springen, werden in 1913 gelegateerd.
Eén daarvan, de monumentale albasten Maria met Kind in eyckiaanse stijl, kreeg door de jaren heen veelbetekenend de officieuze naam Scribe-Madonna. Na Scribes legaat namen de Vrienden van het Museum zijn rol over en zorgden voor waardevolle aanvullingen op deze kleine kerncollectie met onder meer de schenking in 1986 van de albasten Madonna op de maansikkel uit de periode 1430–50. In 1988 besloot het museum tot de aankoop van de ‘missing link’ in het ensemble albasten toen een vroeg 16e-eeuws beeld van een Zwevende engel werd verworven. Dit artistiek hoogstaande stuk vertegenwoordigt de stilistische overgang van de laatgotiek naar het maniërisme.
Lees verder onder de afbeeldingen.
Tijdens de decennia die hierop volgden bleef dit ensemble ongewijzigd, tot in 2021 onverwacht een eerste middeleeuws marmeren beeld in de collectie terechtkwam. De staande Maria met Kind is een bijzondere handgift van de familie van beeldend kunstenaar Philip Van Isacker en wordt voor het eerst publiek voorgesteld in Onder vrienden. Van Isacker groeide op met dit beeld. Het stond opgesteld op een sokkel in de woonkamer van zijn grootvader Philippe Van Isacker, katholiek politicus en minister tijdens de periode 1931–38, van wie hij het stuk uiteindelijk erfde. Die had het op zijn beurt geërfd van zijn vader Philogeen, die op 15 april 1892 eigenaar was geworden van de monumentale sculptuur na de aankoop van een stuk grond op de grens van de gemeenten Gits en Lichtervelde.¹ Het perceel bevatte een door twee lindebomen geflankeerde veldkapel, vandaag bekend als ‘het wit kapelleke’ (ook Verhelles kapel en kapel Dierendonck), waarin het beeld als devotieobject opgesteld stond.² Volgens de mondelinge overlevering in de familie Van Isacker vonden de mensen die de kapel frequenteerden de marmeren madonna echter wat saai ogen en hadden ze de familie gevraagd om ze te vervangen door een exemplaar met wat meer kleur en tule.
Lees verder onder de afbeelding.
Gebaseerd op de huidige stand van het lopende stijlkritische onderzoek is het beeld, dat opvalt door de kwaliteit van de drapering van de mantel en het kleed van Maria, en door de finesse waarmee haar rechterhand is weergegeven, van Franse origine en dateert het uit de periode rond 1350–70.³ Naar alle waarschijnlijkheid is het hoofd van Maria echter een latere, voorlopig moeilijk te dateren toevoeging in 14e-eeuwse stijl. Net als bij de duidelijke schadesporen op enkele sculpturen uit de voormalige collectie Scribe houdt dit mogelijk verband met beschadigingen die tijdens de Beeldenstorm werden toegebracht. Het bijzondere gebaar van de familie Van Isacker zorgt er voor dat de kleine deelverzameling middeleeuwse beelden vandaag met hernieuwde aandacht wordt bekeken, zowel door onderzoekers in en rond het museum als door het museumpubliek.
1 Wij zijn Luc Haegebaert, Rik Pollet en Hendrik Vandeginste bijzonder erkentelijk voor hun hulp tijdens het herkomstonderzoek. Laatstgenoemde vond de verkoopakte van het perceel aan Philogeen Van Isacker (1855–1933) terug in het Brugse Stadsarchief. De akte vermeldt dat het perceel E132B verkocht werd aan Philogeen door voermannen Reynaert en Vandendriessche uit Roeselare. Deze hadden het perceel eerder verworven van Adèle en Josephine Gérard, handelaarsters uit Roeselare, bij akte voor notaris Crevits in Rumbeke op 8 april 1885. Het perceel werd als volgt omschreven: Gemeente Gits / 4° Op de overzijde van de straat eene partie zaailand voor heden in twee perceelen, deel meersch van westen, waarop gebouwd is eene kappelle, te samen groot negen en zestig aren tachtig centiaren, gekend by kadaster sectie E nummers 132a, 132b, 133 en 138.
² Zie voor meer informatie over de kapel de gemeentelijke gids over de kapelroute van Lichtervelde: https://issuu.com/cultuurdiens...
³ Graag danken wij volgende specialisten voor hun advies inzake het stijlkritische onderzoek: drs. Marjan Debaene, dr. Sophie Jugie, dr. Ingrid Geelen, prof. dr. Maximiliaan Martens, dr. Hans Nieuwdorp, dr. Pierre-Yves Le Pogam en Judy Leroy.